الکتروموتور تک‌فاز (Single Phase Induction Motor)

الکتروموتور تک‌فاز (Single Phase Induction Motor)
مقدمه

الکتروموتورها از پرکاربردترین ماشین‌های الکتریکی در صنایع و زندگی روزمره هستند. در میان انواع مختلف، الکتروموتورهای تک‌فاز به دلیل سادگی، هزینه پایین، و امکان استفاده در شبکه‌های برق خانگی و تجاری (با ولتاژ 220 ولت)، جایگاه ویژه‌ای دارند. این موتورها در وسایل خانگی، تجهیزات سبک صنعتی، پمپ‌ها و فن‌ها کاربرد فراوانی پیدا کرده‌اند.

ساختار الکتروموتور تک‌فاز

الکتروموتور تک‌فاز، از نظر کلی مشابه موتور سه‌فاز است و شامل اجزای اصلی زیر می‌شود:

استاتور (Stator)

شامل سیم‌پیچ تک‌فاز که به منبع AC متصل می‌شود.

میدان مغناطیسی متناوب تولید می‌کند.

روتور (Rotor)

عموماً از نوع قفس سنجابی (Squirrel Cage).

جریان‌های القایی در روتور باعث حرکت می‌شوند.

خازن یا سیم‌پیچ کمکی (در برخی انواع)

برای ایجاد گشتاور راه‌اندازی استفاده می‌شود.

اصل کار

در یک موتور سه‌فاز، میدان مغناطیسی دوار ایجاد می‌شود که به سادگی روتور را به حرکت در می‌آورد. اما در موتور تک‌فاز، تنها یک میدان متناوب ایجاد می‌شود که به تنهایی قادر به شروع حرکت نیست.

برای رفع این مشکل، از روش‌های مختلفی مانند خازن راه‌انداز، سیم‌پیچ کمکی یا شافت کمکی دستی استفاده می‌شود تا میدان دوار مصنوعی و گشتاور راه‌اندازی ایجاد گردد. پس از شروع حرکت، موتور می‌تواند به تنهایی به کار ادامه دهد.

انواع الکتروموتور تک‌فاز

موتور قطب چاکدار (Shaded Pole Motor)

ساده و ارزان.

گشتاور کم، مناسب برای فن‌ها و اسباب‌بازی‌ها.

موتور با خازن راه‌انداز (Capacitor Start Motor)

دارای گشتاور راه‌اندازی بالا.

کاربرد: کمپرسورها، پمپ‌ها.

موتور با خازن دائم (Permanent Split Capacitor Motor)

راندمان بالاتر، صدای کمتر.

کاربرد: کولرهای آبی، فن‌های بزرگ.

موتور با دو خازن (Capacitor Start and Run Motor)

بهترین عملکرد در بین انواع تک‌فاز.

ترکیب گشتاور بالا و کارکرد نرم.